Wybory prezydenckie 2025: Jakie prawa mają osoby z niepełnosprawnością i seniorzy [TRANSPORT, GŁOSOWANIE KORESPONDENCYJNE, GŁOSOWANIE PRZEZ PEŁNOMOCNIKA]

Wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania w wyborach prezydenckich skończą 60 lat oraz osoby z niepełnosprawnością mogą liczyć na szereg ułatwień. Należą do nich na przykład prawo do transportu do lokalu wyborczego, możliwość głosowania korespondencyjnego lub przez pełnomocnika. Wyjaśniamy, co trzeba zrobić, żeby z tego skorzystać.

Osoby z niepełnosprawnością oraz ci, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat, mogą liczyć na pewne przywileje.

Prawo do uzyskiwania informacji o wyborach

Osoby z niepełnosprawnością oraz ci, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat, mają prawo do uzyskiwania informacji o:

• terminie wyborów oraz godzinach głosowania;
• właściwym dla siebie okręgu wyborczym i obwodzie głosowania;
• lokalach obwodowych komisji wyborczych znajdujących się najbliżej jego miejsca zamieszkania, w tym o lokalach przystosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością;
• warunkach ujęcia wyborcy w spisie wyborców w obwodzie głosowania, w którym znajduje się lokal obwodowej komisji wyborczej dostosowany do potrzeb wyborców niepełnosprawnych;
• warunkach bezpłatnego transportu do i z lokalu wyborczego;
• komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych listach kandydatów i kandydatach;
• warunkach oraz formach głosowania.

Informacje te są przekazywane wyborcy (na jego wniosek) przez wójta/ burmistrza,/prezydenta miasta telefonicznie lub w drukowanych materiałach informacyjnych, w tym w formie elektronicznej. Są one także udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej gminy oraz podawane do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej gminie.

Prawo do transportu do lokalu wyborczego

Wyborcy ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, w tym także wyborcy posiadający orzeczenie organu rentowego o:

• całkowitej niezdolności do pracy
• niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• zaliczeniu do I grupy inwalidów;
• zaliczeniu do II grupy inwalidów;

a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny oraz wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat, mają prawo do bezpłatnego transportu z:

• miejsca zamieszkania, pod którym dany wyborca ujęty jest w spisie wyborców (albo miejsca podanego we wniosku o zmianę miejsca głosowania) do lokalu wyborczego;
• miejsca pobytu do najbliższego lokalu wyborczego w dniu głosowania (w przypadku wyborcy posiadającego zaświadczenie o prawie do głosowania);
• lokalu wyborczego do miejsca, w którym dany wyborca rozpoczął podróż, zwanego dalej „transportem powrotnym”.

Transport do lokalu i transport powrotny zapewnia wójt/ burmistrz/ prezydent miasta, gdzie w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski. Wyborcy niepełnosprawnemu, którego stan zdrowia nie pozwala na samodzielną podróż, może towarzyszyć opiekun.

Zgłoszenie chęci transportu [TERMINY]

Zamiar skorzystania z prawa do transportu powinien zostać zgłoszony przez wyborcę właściwemu wójtowi/burmistrzowi/prezydentowi miasta najpóźniej w 13. dniu przed dniem wyborów.

Zgłoszenie zamiaru skorzystania z prawa do transportu do lokalu lub transportu powrotnego dotyczy również II tury wyborów. Wyborca, który nie skorzystał z transportu w I turze, może to zrobić II. Ma na to czas do 5. dnia przed dniem ponownego głosowania.

Zgłoszenie chęci transportu – jak to zrobić?

Zgłoszenie może być dokonane ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej. Powinno zawierać:

• nazwisko i imię (imiona);
• numer PESEL wyborcy (oraz opiekuna, jeśli ma towarzyszyć)
• oznaczenie miejsca zamieszkania lub miejsca pobytu w przypadku wyborcy posiadającego zaświadczenie o prawie do głosowania;
• wskazanie, czy wyborca ma zamiar skorzystać z transportu powrotnego;
• oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie;
• numer telefonu lub adres poczty elektronicznej wyborcy (jeśli posiada);

W zgłoszeniu:

• wyborca, którego stan zdrowia nie pozwala na samodzielną podróż, oświadcza o tym fakcie;
• wyborca niepełnosprawny oświadcza o orzeczonym stopniu niepełnosprawności i ważności orzeczenia.

O godzinie transportu do lokalu wójt/burmistrz/ prezydent miasta informuje najpóźniej w 3. dniu przed dniem głosowania.

Prawo do głosowania korespondencyjnego

Seniorzy oraz osoby posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mogą głosować korespondencyjnie. Prawo do tej formy głosowania mają także osoby posiadające orzeczenie o:

• całkowitej niezdolności do pracy,
• niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• zaliczeniu do I grupy inwalidów;
• zaliczeniu do II grupy inwalidów;

a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.

Głosowanie korespondencyjne – kiedy zgłosić?

Zamiar głosowania korespondencyjnego powinien zostać zgłoszony przez wyborcę komisarzowi wyborczemu najpóźniej w 13. dniu przed dniem wyborów.

W przypadku osoby, która zgłosiła chęć głosowania korespondencyjnego przed I turą wyborów, nie musi ona ponownie składać wniosku przed II turą.

Jeśli ktoś nie zgłosił chęci głosowania w I turze, może to zrobić przed II turą, najpóźniej w 10. dniu przed dniem ponownego głosowania.

Jak zgłosić chęć głosowania korespondencyjnego?

Zgłoszenie chęci głosowania korespondencyjnego, może być dokonane:

1) ustnie; 2) na piśmie w postaci: a) papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem, b) elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej (udostępnionej na stronie internetowej gov.pl, po uwierzytelnieniu tej osoby); 3) telefonicznie – w przypadku osoby z niepełnosprawnością oraz wyborcy, którego w dniu głosowania dotyczy obowiązkowa kwarantanna, izolacja lub izolacja w warunkach domowych.

Zgłoszenie powinno zawierać:

• nazwisko i imię (imiona);
• numer PESEL wyborcy;
• oznaczenie wyborów, których dotyczy zgłoszenie;
• adres, na który ma być wysłany pakiet wyborczy;
• do zgłoszenia osoba z niepełnosprawnością dołącza kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności (jeżeli zgłoszenia dokonano ustnie, wyborca musi dodatkowo dostarczyć orzeczenie do urzędu gminy);
• w zgłoszeniu osoba z niepełnosprawnością może zażądać dołączenia do pakietu wyborczego nakładki na kartę do głosowania sporządzonej w alfabecie Braille’a.

Pakiet do głosowania korespondencyjnego – jak wygląda, jak odesłać?

Pakiet wyborczy zostanie dostarczony nie później niż 6. dnia przed dniem wyborów. W przypadku nieobecności wyborcy pod wskazanym adresem doręczający umieści zawiadomienie o terminie powtórnego doręczenia w skrzynce na listy lub (gdy nie jest to możliwe) na drzwiach mieszkania. Termin powtórnego doręczenia nie może być dłuższy niż 1 dzień od dnia pierwszego doręczenia.

Wyborca oddaje głos, w sposób określony w informacji, która znajduje się w dolnej części karty do głosowania.

Po oddaniu głosu kartę do głosowania należy umieścić w kopercie z napisem „Koperta na kartę do głosowania” i kopertę tę zakleić.Niezaklejenie koperty na kartę do głosowania spowoduje, że karta do głosowania nie będzie uwzględniona przy ustalaniu wyników głosowania. Zaklejoną kopertę na kartę do głosowania należy włożyć do koperty zwrotnej zaadresowanej do obwodowej komisji wyborczej.

Następnie należy wypełnić oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu, na którym należy:

• wpisać miejscowość i datę jego sporządzenia;
• własnoręcznie podpisać się.

Oświadczenie wkłada się do koperty zwrotnej (z adresem obwodowej komisji wyborczej).

Kopertę zwrotną zawierającą:

• zaklejoną kopertę z kartą do głosowania;
• podpisane oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu

należy zakleić i przekazać przedstawicielowi Poczty Polskiej. Odbiór następuje za pokwitowaniem najpóźniej w:

• dniu wyborów, jeżeli wyborca w momencie doręczenie pakietu wyborczego zgłosił potrzebę jej odbioru, pod adresem wskazanym przez tego wyborcę;
• przedostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów – w placówce Poczty Polskiej usytuowanej na obszarze gminy, w której wyborca jest ujęty w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców;
• trzecim dniu roboczym poprzedzającym dzień wyborów w dowolnej placówce Poczty Polskiej.

Wyborca do czasu zakończenia głosowania może osobiście dostarczyć kopertę zwrotną do obwodowej komisji wyborczej, której adres znajduje się na kopercie zwrotnej.

Prawo do głosowania przez pełnomocnika

Seniorzy oraz osoby posiadające orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mogą głosować korespondencyjnie. Prawo do tej formy głosowania mają także osoby posiadające orzeczenie o:

• całkowitej niezdolności do pracy;
• niezdolności do samodzielnej egzystencji;
• zaliczeniu do I grupy inwalidów;
• zaliczeniu do II grupy inwalidów;

a także osoby о stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny.

Pełnomocnikiem może być osoba posiadająca prawo wybierania.

Pełnomocnikiem nie może być:

• osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania;
• mąż zaufania;
• obserwator społeczny;
• osoba kandydująca w wyborach.

Głosowanie przez pełnomocnika – jak to zrobić?

Pełnomocnictwa udziela się przed wójtem/ burmistrzem/ prezydentem miasta lub przed innym pracownikiem urzędu gminy, upoważnionym przez wójta/ burmistrza/ prezydenta miasta do sporządzania aktów pełnomocnictwa do głosowania.

Aby sporządzić akt pełnomocnictwa, trzeba najpierw złożyć wniosek do wójta/ burmistrza/ prezydenta miasta, gdzie wyborca jest ujęty w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców.

Wniosek należy złożyć najpóźniej w 9. dniu przed dniem wyborów. Wzór wniosku jest standardowy i został ustalony przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Aby głosować przez pełnomocnika także w drugiej turze wyborów, należy sporządzić osobny akt pełnomocnictwa. Wyborca, który nie złożył wniosku o sporządzenie aktu pełnomocnictwa przed pierwszym głosowaniem, może po dniu pierwszego głosowania złożyć wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa (najpóźniej w 9. dniu przed dniem ponownego głosowania).

Wniosek może być złożony: 1) ustnie; 2) na piśmie w postaci: a) papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem, b) elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, przy użyciu usługi elektronicznej (udostępnionej na stronie internetowej gov.pl, po uwierzytelnieniu tej osoby).

Do wniosku należy dołączyć:

• pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem na przyjęcie pełnomocnictwa (wzór zgody na przyjęcie pełnomocnictwa ustalony został przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji i stanowi załącznik do informacji);
• kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności (tylko w przypadku, gdy wyborca udzielający pełnomocnictwa w dniu głosowania nie będzie miał ukończonych 60 lat).

Akt pełnomocnictwa jest sporządzany z zasady w miejscu stałego zamieszkania wyborcy, chyba że wyborca we wniosku zwróci się o jego sporządzenie w innym miejscu na obszarze gminy, w której stale zamieszkuje i ujęty jest w stałym obwodzie głosowania w Centralnym Rejestrze Wyborców.

Wyborca, który udzielił pełnomocnictwa może głosować osobiście w lokalu wyborczym, pod warunkiem, że wcześniej nie oddał głosu jego pełnomocnik. Głosowanie osobiste przez wyborcę powoduje wygaśnięcie pełnomocnictwa.

Głosowanie w wybranym przez siebie lokalu obwodowej komisji wyborczej

Osoba z niepełnosprawnością może głosować osobiście w lokalu wyborczym (w obwodzie głosowania właściwym dla jej miejsca zamieszkania). Może też głosować w wybranym przez siebie lokalu wyborczym, dostosowanym do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. W tym celu powinna złożyć wniosek o zmianę miejsca głosowania. W takim wypadku wyborca zostanie skreślony ze spisu w stałym obwodzie głosowania (właściwym dla adresu zameldowania na pobyt stały lub adresu stałego zamieszkania).

Wniosek należy złożyć najwcześniej w 44. dniu a najpóźniej w 3. dniu przed dniem wyborów. W przypadku II tury wyborca może również zgłosić wniosek o zmianę miejsca głosowania ws. ponownego głosowania. Wniosek należy złożyć najwcześniej w 13. dniu a najpóźniej w 3. dniu przed dniem ponownego głosowania.

Informacja o lokalach obwodowych komisji wyborczych, dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, dostępna jest w Biuletynie Informacji Publicznej gminy oraz w obwieszczeniu wójta/ burmistrza/ prezydenta miasta o numerach i granicach obwodów głosowania, najpóźniej w dniu 30. dniu przed dniem wyborów.

Głosowanie przy użyciu nakładki na kartę sporządzonej w alfabecie Braille’a

W lokalu wyborczym osoba z niepełnosprawnością może głosować przy użyciu nakładki na kartę sporządzonej w alfabecie Braille’a. Wyborca może poprosić o nakładkę w dniu wyborów, a obwodowa komisja wyborcza wyda ją wraz z kartą do głosowania. Po oddaniu głosu wyborca musi zwrócić komisji obwodowej nakładkę.

Korzystanie z pomocy innej osoby w trakcie głosowania w lokalu wyborczym

Osobie z niepełnosprawnością (na jej prośbę) może pomagać w głosowaniu w lokalu wyborczym inna osoba (w tym także niepełnoletnia). Pomoc ta może mieć tylko techniczny charakter. Nie może ona polegać na sugerowaniu wyborcy sposobu głosowania lub na głosowaniu w zastępstwie tego wyborcy. Dopuszczalne jest, aby (na życzenie wyborcy) w pomieszczeniu za zasłoną przebywała osoba udzielająca pomocy. Osobą tą nie może być członek komisji, mąż zaufania, ani obserwator społeczny lub międzynarodowy.

Na prośbę wyborcy komisja jest obowiązana do przekazania ustnie treści obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych, biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach.